Hoe het ‘levenswerk’ van huisarts Ed Timmermans aftakelde tot een spookpraktijk na de overname door een commerciële keten (2024)

Het is dinsdagmiddag vijf uur en huisarts Ed Timmermans heeft er net twee propvolle werkdagen op zitten als hij neerploft op zijn bureaustoel. Hij is 62 jaar en sinds twee dagen de gloednieuwe eigenaar van de huisartsenpraktijk aan de Acacialaan in Pijnacker.

Opnieuw de eigenaar.

De felicitaties stromen binnen. Timmermans trekt een ansichtkaart uit de stapel op zijn bureau en begint te lezen. „Ik ben helemaal geen patiënt van u, maar ik vind het...” – hij lacht hardop nu – „toppie dat u terug bent.”

Al dertig jaar was Ed Timmermans eigenaar van de praktijk toen de commerciële zorgketen Centric Health die in het voorjaar van 2022 overnam. Afspraak was dat er een vervanger voor hem zou komen, Timmermans wilde in januari met pensioen.

Maar binnen een aantal maanden liep het helemaal mis. Op 4 april vatte de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) de situatie in de praktijk samen: er zijn „ernstige tekortkomingen”, schreef de IGJ, „die leiden tot een groot risico voor de patiëntveiligheid”. Bij spoed is de praktijk niet goed bereikbaar, concludeerde de Inspectie. Terwijl de huisartsenrichtlijn voorschrijft dat een dokter binnen dertig seconden aan de lijn moet komen, en binnen vijftien minuten ter plaatse moet zijn, werd de spoedlijn hier soms niet eens opgenomen. Op meerdere momenten was de praktijk zelfs helemaal niet bereikbaar. Patiënten kregen tijdens praktijkuren een bandje te horen dat hen verwees naar de huisartsenpost in Delft.

De belofte is dat de arts werk uit handen wordt genomen. De keten regelt dan de automatisering, de financiële administratie en het hr-beleid

Centric Health moet nu – op last van een dwangsom – zes maanden lang rapporteren over de bereikbaarheid van zeven van hun praktijken in Nederland.

Ed Timmermans besloot – in strijd met het advies van „echt iedereen” in zijn omgeving – per 8 mei de praktijk aan de Acacialaan terug te kopen. Dit hier, zegt hij, is zijn „levenswerk”.

Nu staat de huisarts voor een grote opgave. Behalve zorgen voor de patiënten, moet hij een volledig nieuw team opbouwen. Drie van de vijf assistenten zijn het afgelopen jaar opgestapt, twee anderen zitten ziek thuis. De band met zorgverzekeraar DSW moet worden hersteld, die stopte met betalingen omdat de beloofde zorg niet werd geleverd; de Inspectie moet worden gerustgesteld, de bezetting van de spoedlijn verstevigd, en – vermoedelijk het moeilijkst – voor de huisarts moet een opvolger komen. Of eigenlijk twee.

Timmermans mag in de krant vertellen over zijn praktijk, en hoe hij vorig jaar tot de verkoop kwam. Over Centric Health en de periode dat de keten de praktijk runde, kan hij wegens dwingende contractuele afspraken niets zeggen.

Hoe kon het zo misgaan? En: wat bezielde de dokter?

Man, katholiek, getrouwd

Ed Timmermans is een man met een vrijwel onbewogen gezicht, maar onderzoekende ogen. Als hij de vraag krijgt hoe hij hier terecht gekomen is, schuift hij zijn stoel naar achteren en begint van voor af aan te vertellen. Na zijn opleiding huisartsgeneeskunde in Rotterdam wilde hij begin jaren negentig meteen aan de slag in een eigen praktijk. Vacatures waren echter schaars. Timmermans verstuurde „tientallen sollicitatiebrieven”, op de meeste kwam niet eens reactie. Tot hij op een advertentie stuitte in het Tijdschrift voor Geneeskunde . Een huisarts in Zuid-Holland zocht een opvolger. Het eisenpakket: de sollicitant moest een man zijn, katholiek en getrouwd. „Ik had alle vinkjes.”

Timmermans werd in de maanden die volgden ingewerkt door dokter Pardoel, een man die werkte volgens zijn eigen inzichten: hyperefficiënt. „Hij had drieminutenconsulten”, vertelt Timmermans. Het pand had een deur waar patiënten binnenkwamen en een deur waardoor ze vertrokken. Op de route daartussen legde Pardoel zijn spreekuur af. Timmermans staat op, doet alsof hij een arm om een patiënt slaat en zegt: „Pardoel haalde iemand op uit de wachtkamer, onderweg naar de spreekkamer vogelde hij de situatie uit, en dan liepen patiënten vlak daarna de praktijk alweer uit.”

Timmermans nam na twee jaar de praktijk over. Vijfduizend patiënten, en evenzoveel handgeschreven patiëntendossiers. Een praktijk aan huis in een voormalig notariskantoor. In de spreekkamer brandde in de winter een haardvuur.

Hij maakte zich de populatie eigen, families van wie hele generaties aan zijn bureau verschenen. Overlijden, geboorte, euthanasie: er zijn patiënten met wie hij onherroepelijk een band heeft gekregen.

Rond de eeuwwisseling betrok Timmermans het noodlijdende gezondheidscentrum even verderop, waar de praktijk nog altijd zit. Daar zit nu ook een fysiotherapiepraktijk, de bloedprikdienst, een diëtist en een KNO-arts.

‘Echt een serieuze club’

Tien jaar geleden al begon de zoektocht naar een opvolger. Timmermans voorzag dat het ingewikkeld zou worden. „Er zijn huisartsen die tot hun tachtigste doorgaan. Maar ik weet niet of ik dan nog op mijn best zal zijn.”

Anders dan dertig jaar geleden zijn huisartsen nu juist schaars en gaan praktijkhouders massaal met pensioen. Jonge dokters willen vaak liever parttime werken, in loondienst of als zzp’er. Een eigen praktijk is minder aantrekkelijk geworden door de eisen en regels die toezichthouders en verzekeraars stellen.

Twee keer was er in de afgelopen tien jaar een serieuze kandidaat. Twee keer haakte die af: één dokter kon een praktijk in zijn eigen woonplaats overnemen, een ander kreeg per direct een aanbod van een huisarts die overspannen was geraakt.

En toen begon de tijd te dringen.

„Twee jaar geleden kwam ik een oud studiegenoot tegen”, vertelt Timmermans. „Hij liep ook tegen zijn pensioen. Hij wees me op Centric Health uit Ierland. Opgericht door twee artsen, 500.000 patiënten, twintig jaar ervaring. Echt een serieuze club.”

Centric Health wordt grotendeels gefinancierd door durfinvesteerders en is sinds 2019 in Nederland actief. Bij de keten zijn nu nog negen Nederlandse huisartsenpraktijken aangesloten, in onder meer Utrecht, Rotterdam, Woerden en Den Haag.

De belofte: de arts werk uit handen nemen. De keten regelt de automatisering, de administratie, het personeelsbeleid. Het idee: door schaalvergroting (meerdere praktijken) kun je taken efficiënter uitvoeren. Zo hebben Centric Health-praktijken een website met dezelfde vormgeving, dezelfde foto’s van dezelfde mensen (een vrouw met een paarse stethoscoop om haar nek) met dezelfde citaten („Goede zorg maak je samen”).

Daarnaast belooft Centric Health artsen trainingen en „digitale innovatie”: spreekuren via video of chat bijvoorbeeld. Of – op termijn – een app waarmee patiënten hun eigen gezondheid „monitoren” en zo beter kunnen inschatten of een bezoek aan de huisarts echt noodzakelijk is. Centric Health wil op die manier de „kwaliteit van de zorg verhogen”.

In Pijnacker komt daarvan echter niets terecht. Op basis van stukken van de Inspectie, betrokkenen rondom de huisartsenpraktijk, de zorgverzekeraar en schriftelijke antwoorden van Centric Health wordt duidelijk hoe de verhoudingen in de praktijk al kort na de overname beginnen te schuiven.

Onbeschikbaar, onbereikbaar

Vanaf de komst van Centric Health in april vorig jaar gaat huisarts Ed Timmermans minder werken. Hij wordt ingehuurd als zzp’er, zijn werkweek wordt teruggebracht tot tweeënhalve dag.

Hoewel het plan is om voor hem een fulltime opvolger te vinden, blijkt het al moeilijk om de resterende uren gevuld te krijgen. Het gevolg, zeggen patiënten, is dat zij steeds weer tegenover een andere waarnemende huisarts zitten.

Die nieuwelingen kunnen lang niet allemaal uit de voeten met het informatiesysteem dat gangbaar is in deze praktijk. Zo’n programma geeft de dokter toegang tot het patiëntendossier, maar hij schrijft er ook recepten mee uit. Patiënten klagen dat de arts hun dossier niet kent.

Nu is een nieuwe arts natuurlijk wennen als je dertig jaar lang bij dezelfde huisarts over de vloer kwam, een dokter die kwetsbare patiënten zelfs zijn privénummer voor noodgevallen gaf. Maar het is óók de toon en de houding van de nieuwe dokters die patiënten niet bevalt: er wordt niet goed geluisterd, zeggen ze, er is voor hun klacht weinig tijd. Eén van hen, Ria Steentjes (79 jaar), voelt zich zo geschoffeerd dat ze in een brief haar beklag doet bij de praktijk. „De waarnemer had mijn dossier niet doorgenomen. Hij zei maar wat. Ik voelde me in de maling genomen.”

Waarnemers zijn niet alleen moeilijk te vinden, soms komen ze pas later op de dag binnen, als de praktijk al open is. Patiënten vertellen dat het steeds moeilijker wordt om een afspraak te maken. Ze moeten dagen, soms weken wachten. Begin dit jaar moet een jonge patiënt met klachten aan zijn keelamandelen drie weken wachten op een gaatje in de agenda. Een ander kan pas twee weken later terecht.

En dan breken er begin dit jaar zelfs dagen aan waarop er helemaal geen arts meer is. Assistentes lopen vast. Hoe kun je een afspraak plannen als je niet weet of er morgen wél een dokter is? Een patiënt kan misschien wel één dag wachten, maar kan dat ook een week?

Eén patiënt krijgt het verzoek een foto van de gezwollen voet van haar dochter te sturen, in de hoop dat er later op de dag een huisarts naar kijkt. Ze krijgt nooit een reactie.

En zo begint het bouwwerk steeds verder af te brokkelen. Routinechecks vervallen: kwartaalafspraken met diabetespatiënten worden plotseling geannuleerd. Labuitslagen worden niet meer standaard doorgebeld.

We hebben het nauwkeurig bijgehouden. Dag na dag kregen we tijdens praktijkuren een bandje. Wekenlang

De klachten bereiken ook zorgverzekeraar DSW. Vanaf maart is de kwestie in de praktijk in Pijnacker een agendapunt. Verzekerden klagen bij DSW dat niemand aan de Acacialaan de telefoon nog opneemt.

DSW besluit te gaan „loggen”, vertelt directeur Aad de Groot. Medewerkers van de verzekeraar gaan zelf de praktijk bellen. Iedere dag. De Groot: „We hebben het nauwkeurig bijgehouden. Dag na dag kregen we tijdens praktijkuren een bandje.”

DSW gaat vervolgens in gesprek met Centric Health. „De praktijkmanager vertelde dat er geen enkele huisarts beschikbaar was.” DSW heeft zorgplicht en besluit daarom zelf een tijdelijke oplossing te zoeken. De verzekeraar legt contact met de huisartsenpost in Delft. „We hebben afgesproken dat patiënten met spoedklachten ook tijdens kantooruren bij de post terechtkonden.”

DSW neemt nog een verregaande stap: de verzekeraar vordert premiegeld terug bij de praktijk en zet de kwartaalbetalingen stop. De Groot is tien jaar directeur bij DSW en kan zich niet herinneren dat zoiets eerder is gebeurd. Nu de praktijk door Timmermans is overgenomen, lopen de betalingen weer, zegt De Groot.

Centric Health laat NRC weten dat „door ziekte van artsen en ondersteunend personeel alsmede het vertrek van enkele zzp-artsen” er een „plotseling personeelstekort” was ontstaan. Het aantal dagen dat er geen arts aanwezig was, beperkt zich volgens de keten tot „maximaal vijf”. Centric Health schrijft dat het haar „spijt” dat patiënten daarvan de dupe zijn geworden.

Overigens spreekt Centric Health niet van ‘terugkopen’: om de zorg weer op de rit te krijgen „hebben we besloten deze praktijk terug te geven aan de vorige huisarts”.

‘Investeerders willen rendement’

Ketens als Centric Health zijn sterk in opkomst, ziet de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV). Niemand – ook de toezichthouder niet – weet hoeveel het er precies zijn. De woordvoerder van de LHV heeft een lijstje voor zijn neus liggen. Hij telt hardop: „Quin dokters, Flexdokters, Evodoc, Co-Med. Je hebt ze in allerlei soorten en maten. Achttien kennen wij er nu.”

Er is niet één werkwijze, zegt hij. De meeste ketens nemen de ondersteunende taken over, zodat de huisarts zich op zijn medische taken kan richten. Anderen gebruiken praktijken om producten op de markt te brengen: Quin Dokters deed dat met een app (de symptoomchecker).

„Zo’n overname kan goed uitpakken”, zegt de LHV. Zeker als de dokter „ontzorgd” wordt. „Maar het kan anders worden als partijen grote investeerders achter zich hebben. Die pompen er veel geld in en willen daar ook wat voor terug.”

Centric Health liet eerder aan de Volkskrant weten te streven naar een winstpercentage van 20 procent. Nu schrijft het bedrijf dat méér winst maken geen doel is: „We streven ernaar dat het rendement van een praktijk gelijk is aan het rendement van voor de overname.”

Investeren in praktijken is volgens de LHV „redelijk risicoloos” en dus aantrekkelijk. Huisartsenpraktijken krijgen per kwartaal een bedrag voor iedere patiënt die er staat ingeschreven. Het maakt niet uit of iemand nu wel of niet bij de huisarts is geweest. De hoogte van het inschrijftarief verschilt per leeftijdsgroep (ruim 70 euro per jaar voor 65-minners, bijna 200 euro voor een 85-plusser). En er is een hoger tarief voor mensen die in een achterstandswijk wonen.

Hoe je rendement haalt? „Toch vaak door op te schalen”, zegt de woordvoerder. „Door digitalisering. En meer doen met minder mensen.” Het probleem is: áls er iets misgaat staat de arts voor de tuchtrechter, niet de manager.

De Inspectie en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) krijgen een groeiend aantal klachten over praktijken van dit soort ketens, laat de Inspectie weten. Inmiddels gaat het om zo’n 10 procent van het totaal aantal klachten over praktijken. Samen met de NZa is ze een onderzoek begonnen dat eind dit jaar moet zijn afgerond.

Centric Health is „voorlopig niet van plan” nieuwe praktijken aan te kopen. Behalve in Pijnacker, zo blijkt, spelen er ook problemen bij Punt Zuid, een Centric Health-praktijk in Rotterdam Zuid. Ook hier was sprake van personeelstekort, gebrekkige bereikbaarheid en bleek de spoedzorg niet op orde.

Centric Health schrijft aan NRC dat er sinds de aanwijzing van de Inspectie veel veranderd is. „Het personeelstekort is opgelost” en „de spoedzorg gewaarborgd”. En er „wordt gewerkt aan het verder verbeteren van de bereikbaarheid”.

Ed Timmermans zoekt intussen weer naar een opvolger voor zijn praktijk in Pijnacker. Het eisenpakket is overzichtelijk, zegt hij. „Het moet een betrouwbare en betrokken huisarts zijn.”